Orijinal Başlık: Zincir Üstü Devler Savaşı: Kim Değer Akışını Kontrol Edecek ve Web3'ün Yeni Oligarkı Olacak?
2023 yılının Kasım ayında, BlackRock, Rover adında bir evcil hayvan bakım uygulamasını satın aldı. Rover başlangıçta yalnızca köpek yürütücüsü veya kedi bakıcısı bulmak için kullanılıyordu. Evcil hayvan bakım sektörü genellikle on binlerce küçük, çoğunlukla yerel ve çevrimdışı hizmet sağlayıcısından oluşmaktadır. Rover, bu tedarikçileri aranabilir bir pazara entegre ederek, değerlendirme ve ödeme işlevleri ekledi ve bu sayede evcil hayvan bakım hizmetleri için varsayılan platform haline geldi. 2024'te BlackRock bunu özel hale getirdiğinde, Rover bu alandaki talebin merkezi haline gelmişti. Evcil hayvan sahiplerinin aklına ilk gelen Rover olurken, hizmet sağlayıcılarının başka seçeneği kalmadı ve yalnızca bu platformda yer almak zorunda kaldılar.
ZipRecruiter, işe alım alanında benzer bir şey yaptı. İşverenlerden, işe alım sitelerinden ve başvuru takip sistemlerinden iş bilgilerini toplar ve bunları birçok kanala dağıtır. ZipRecruiter, iş ilanlarını Facebook gibi sosyal ağlarda yayınlar. İşverenler için, ZipRecruiter tek durak dağıtım kanalı haline gelir; iş arayanlar için ise, pazara giden tek giriş noktasıdır. ZipRecruiter, şirketleri veya pozisyonları sahiplenmez, bunun yerine her iki tarafla bir ilişkiye sahiptir. Bu ilişki sağlamlaştığında, görünürlük ve pozisyon eşleştirmesi için ücret alabilir, bu da toplu ekonominin başlangıç dersi gibidir.
Aswath Damodaran bu modeli "raf sahipliği" olarak adlandırıyor: karmaşık ve dağınık tedariklerin merkezileştirilmesi, sergileme şeklinin kontrol edilmesi ve erişim için ücret alınması. Ben Thompson buna "birleştirme teorisi" diyor: son kullanıcılarla doğrudan ilişki kurmak, tedarikçilerin onlara hizmet etmesi için rekabet etmesine izin vermek ve her işlemeden değer elde etmek. Farklı alanların temel özellikleri tutarlıdır: Google ile web sayfaları, Airbnb ile konaklama yerleri, Amazon ile ürünler.
Amazon'un uçurtması, bu kavramın klasik bir yorumudur. İnternet balonunun patlamasından sonraki durgunluk döneminde, Jeff Bezos ve ekibi Jim Collins'in "uçurtma" kavramını örnek alarak, günümüzde her MBA öğrencisinin ezbere bildiği bir döngü çizdiler: Daha fazla seçenek, daha iyi müşteri deneyimi sunar, daha fazla trafik çeker, böylece daha fazla satıcıyı çeker, birim maliyet yapısını düşürerek daha düşük fiyatlar sunar ve nihayetinde daha fazla seçenek getirir. Uçurtmayı bir kez döndürmek sınırlı bir etki yaratır, ancak binlerce kez döndürdükten sonra makine gürlemeye başlar. Bezos'un bu dönemdeki mottoyu şuydu: "Senin kârın benim fırsatım." Temelinde kendini güçlendirme yatar: Daha fazla kullanıcı, daha fazla tedarikçi, daha düşük maliyet ve nihayetinde daha yüksek kâr.
Bu model bir kez işlediğinde, mükemmel sayılabilir. Maliyet artış hızı, gelirden çok daha düşük olur ve ürün, kullanıcı sayısı arttıkça optimize edilir. Ancak bu yalnızca iki koşul altında geçerlidir: Birleştirilen içeriğin bir değeri olmalı ve tedarikçi kolayca ayrılmamalıdır; her ikisi de gereklidir, aksi takdirde surlar sığlaşır. eBay örneğinde olduğu gibi, 21. yüzyılın başlarında milyonlarca benzersiz niş satıcı ve alıcıyı bir araya getirmiştir. Bu tür bir birleşim son derece değerliydi, ancak satıcılar Shopify'da kendi mağazalarını açabileceklerini veya Amazon'a geçebileceklerini fark ettiklerinde, hepsi ayrılmaya başladı. Uçan tekerlek bir gecede durmaz, ancak tedarikçiler kontrol altında tutulmazsa, sarsılmaya başlar ve nihayetinde sıradanlaşır.
Damodaran, platformların ve agregatörlerin gücünü somut bir şekilde açıklıyor. "Rafları kontrol etmekten" bahsediyor, bu da kelime anlamında bir süpermarket rafı değil, müşterilerin ihtiyaç duyduğunda ilk temas ettikleri alan demektir. Bu alanı kontrol etmek, içeriklerin nasıl sergileneceğine, sergileme biçimine ve katılım maliyetine karar vermek anlamına gelir. Ürünlerin kendisine sahip olmanıza gerek yok, sadece alıcılarla olan ilişkiye sahip olmalısınız; diğerleri alıcılara ulaşmak için sizin aracılığınızdan geçmek zorundadır. Damodaran, Instacart, Uber, Airbnb veya Zomato'yu analiz ederken, agregatörlerin görevinin karmaşık ve dağınık pazarları tek bir vitrine entegre etmek ve bu vitrinin tek dikkat çekici pencere haline gelmesini sağlamak olduğunu vurguluyor. Bunu başardığınızda, "gözlem hakkı" için ücret alabilirsiniz.
Ben Thompson, agregatörlerin internet ölçeğinde son kullanıcılarla doğrudan ilişki kuran, standartlaştırılmış ve güvenilir bir deneyim sunan ve tedarikçilerin hizmetleri için rekabet etmesini sağlayan bir iş modeli olduğunu düşünüyor. İnternet ölçeğinde, siz sadece kasabadaki en büyük mağaza değil, aynı zamanda tüm kasabaları kapsayan bir mağazasınız.
Bir sonraki müşteriyi hizmet etmenin marjinal maliyeti neredeyse sıfırdır, ancak onları sahip olmanın marjinal değeri büyüktür. Çünkü her müşteri markanızı, verilerinizi ve ağ etkilerinizi güçlendirir. Agregatörlerin talebi kontrol etmesi nedeniyle, tedarikçiler değiştirilir hale gelir. Bu, kalite farkı olmadığı anlamına gelmez, aksine tedarikçiler ayrıldığında müşteri ilişkilerini yanlarında götüremezler. Expedia'daki oteller, Uber'deki sürücüler, Amazon'daki satıcılar, hepsi agregatörlerden daha fazla birbirlerine ihtiyaç duyarlar.
Damodaran'ın araştırması, uçuş tekerleğinin tüm pazarların aynı şekilde çalışmadığını bize hatırlatıyor. Örneğin, Uber yerel sürücü likiditesini bir araya getirirken, sürücüler aynı anda üç uygulamayı açabilir ve ilk gelen siparişi seçebilirler. Bu, savunma çukurunda boşluklar yaratır. Öte yandan, Airbnb ev sahipleri benzersiz konaklama seçenekleri sunar ve alternatif kanallar sınırlıdır; bu nedenle kesintileri daha kalıcıdır.
Düşük kâr marjına sahip alanlarda, rafların belki de bir değeri vardır, ancak komisyon alanı sınırlıdır ve tedarikçiler kolayca geri dönebilir. Bu yüzden Instacart'ın büyüme sağlamak için reklamlara ve beyaz etiketli lojistiğe girmesi gerekiyor.
Sağlanan ekonomik yapı, platformun kullanıcı sayısı kadar önemlidir. Eğer platformda her yerde bulunan ürünler varsa, o zaman sadece daha iyi bir manzara sunan bir bakkalsınız; ancak içerik kıt, farklı ve yerine geçilemezse, insanlar daha yüksek ücretler talep etseniz bile sürekli geri döneceklerdir. Airbnb'deki lüks konaklama seçeneklerini düşünün.
Neden toplayıcı başarısız oldu
Koşullar eksik olduğunda, toplayıcı artık bir uçan tekerlek değildir, sadece yüksek işletme maliyetine sahip bir döner atlıkarıncadır.
Quibi, rafları kontrol edemeyen tipik bir vaka. Bu platform, pahalı Hollywood içeriği ve şık bir uygulamaya sahipken, kullanıcıya doğrudan ulaşım kanallarından yoksun. Potansiyel kullanıcılar çoktan YouTube, Instagram ve TikTok'ta toplanmış durumda. Bu platformlar dikkatleri üzerinde toplarken, Quibi içeriğini bağımsız bir uygulamada kilitleyerek kullanıcıların uzağında tutuyor ve bu da yalnızca reklam ve promosyonlarla kullanıcı çekebilmesine yol açıyor.
Mükemmel bir toplayıcı, yerleşik dağıtım, kurulum miktarı veya günlük alışkanlıklar gibi sıfır marjinal maliyetli kullanıcı erişim yöntemleri ile başlar. Quibi hiçbir şeye sahip değildi ve bunları inşa etmeden önce zaman ve para tüketti.
Facebook'un Instant Articles'ı da benzer sorunlarla karşı karşıya. Fikri, yayıncılardan içerik toplamak, Facebook'ta hızlı yüklemek ve trafiği monetize etmek. Ancak yayıncılar, içeriği kolayca açık ağlarına, uygulamalarına veya diğer sosyal medya platformlarına dağıtabilirler. Instant Articles asla varsayılan okuma platformu haline gelmedi, sadece bilgi akışındaki bir seçenek olarak kaldı.
Bu iki örnek aynı kuralları ihlal etmektedir: Şirket, varsayılan davranış oluşturarak kullanıcı ilişkilerine sahip olamamış ve tedarikçi ayrıldığında önemli ölçüde zarar görmeyecektir.
Başarılı bir toplayıcı listesi çok basit:
Doğrudan bağlantı kurun ve kullanıcı ilişkilerine sahip olun;
Tedarikçi ya benzersiz olmalı ya da tek bir tedarikçi tarafından esir alınmayacak şekilde değiştirilebilir olmalıdır;
Artan arzın marjinal maliyeti sıfıra yakın veya yeterince düşük olup, iş modelini ölçeklendirdikçe optimize eder.
Eğer bu koşullar karşılanmıyorsa, sen sadece başka bir kolayca yerini alabilecek ara bulucusun.
likidite nasıl bir koruma duvarı haline gelir
Kripto endüstrisinde, projeler farklı yollarla bir koruma duvarı inşa edebilir. Bazıları güveni lisanslar ve düzenlemeler aracılığıyla kurar (örneğin USDC), bazıları teknolojiye dayanır (örneğin Starkware'in kanıt sistemleri veya Solana'nın paralel yürütmesi), bazıları ise topluluk ve ağ etkilerine güvenir (örneğin Farcaster'ın kullanıcı grafiği). Ancak en zor sarsılabilen şey likiditedir.
"Doğru yürütme" son derece önemlidir. Ancak teşvikler yeterince güçlü olduğunda, likidite hızla kayar. 2020 yılında Sushiswap, likidite madenciliği ödülleri ile Uniswap'tan birkaç gün içinde 1 milyar dolardan fazla çekti. Ders oldukça basit: Likidite, ayrılmak kalmaktan daha acı verici olduğunda sağlam olur.
Hyperliquid bu konuda derin bir bilgiye sahiptir. Sadece sürekli sözleşme borsası için en derin emir defterini oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda diğer uygulamaların ve cüzdanların doğrudan likiditesine erişmesine de izin verir. Örneğin, Phantom Hyperliquid'in emir akışına erişebilir ve kullanıcılara dar fiyat farkları sunabilir, böylece kendi pazarını kurmalarına gerek kalmaz. Bu modelde, agregatörler daha fazla tedarikçiye ihtiyaç duyar. Tüccarlar ve uygulamalar varsayılan olarak yönlendirmeniz üzerinden işlem yaptığında, artık sıradan bir agregatör değilsiniz, aksine onların kaçamayacağı bir ana kanalsınız.
Kendi platformu dışında, Hyperliquid geçen ay diğer geliştiriciler aracılığıyla işlenen işlem hacmi 13 milyar doları aştı. Phantom, yönlendirmesi aracılığıyla 3 milyar dolarlık işlem hacmi işledi ve 1.5 milyon dolardan fazla kazanç sağladı. Bu, Hyperliquid'in mevcut güçlü ağ etkisini gösteriyor.
Likidite, varlıkları fiyatı etkilemeden dönüştürmenizi sağlar. Finans ve DeFi alanında, derinlik likiditesi işlemleri daha ucuz, borç almayı daha güvenli hale getirir ve türev ürünlerin mümkün olmasını sağlar. Likidite eksikliği, ne kadar mükemmel bir protokol olursa olsun, hayalet şehre dönüşmesine neden olur. Başarıyla kurulduğunda, likidite genellikle kalıcıdır. Tüccarlar ve uygulamalar, derin havuzlara yönelir, likiditeyi artırır, spread'i daraltır ve daha fazla işlemi çekmeye yardımcı olur.
İşte Aave gibi protokollerin uzun süre ayakta kalmasının nedeni. Aave, çeşitli varlıkların büyük ölçekli borç verme havuzlarına sahip olup, ölçek ve güvenlik arayan borç verenler ve borç alanlar için tercih edilen bir seçenek haline gelmiştir. 6 Ağustos itibarıyla Aave'nin çok zincirli toplam kilitli değeri 24 milyar doları aştı. Son 12 ayda, borç alanlar 640 milyon dolar ücret ödedi, platformun geliri ise yaklaşık 110 milyon dolar oldu.
Aynı şekilde Solana tabanlı agregatör Jupiter, yönlendirme aracından bu ağdaki işlemler için varsayılan giriş noktasına dönüştü. Ethereum'da, Uniswap çoğu spot likiditeyi merkezileştirmiştir, bu nedenle 1inch gibi agregatörler sadece marjinal iyileştirmeler sunabilir. Ancak Solana'da, likidite Orca, Raydium, Serum gibi platformlarda dağılmıştır. Jupiter, bunları tek bir yönlendirme katmanında birleştirerek her zaman en iyi fiyatı sunar. İşlem hacmi, bir zamanlar Solana'nın toplam hesaplama kullanımının neredeyse yarısını oluşturuyordu; herhangi bir gecikme veya kesinti, ağ genelinde yürütme kalitesini hemen etkiler.
Likiditeyi birleştirilmiş bir nesne olarak gördüğümüzde, Jupiter'in ürün kararları daha anlaşılır hale geliyor. Satın almalar, mobil uygulamalar ve yeni işlem ve kredi ürünlerine genişleme, daha fazla emir akışını yakalamak, likiditeyi Jupiter yönlendirmesi aracılığıyla korumak ve konumunu sağlamlaştırmak amacıyla tasarlanmıştır.
Jupiter dikkat çekiyor çünkü DeFi'de niş bir araçtan likidite platformuna dönüşmenin net bir örneğidir. En iyi spot fiyatları bulma arayışında başlayan süreç, zamanla Solana likiditesinin varsayılan rotası haline geldi ve ardından yeni likidite çekmek için ürünler geliştirdi. Bu aşamaları nasıl geçtiklerini ve birbirlerini nasıl güçlendirdiklerini gözlemlemek, dinamik bir agregasyon için canlı bir örnek sunuyor.
birleşik katman
Potansiyel toplayıcıları tanımlamak için hızlı bir kontrol listesi olan üç soru:
Mevcut işletmelerin ana farklılaştırıcı faktörü nedir? Dijitalleştirilebilir mi? DeFi'de, farklılaştırıcı faktör likiditedir. Derin havuzlar daha dar fiyat farkı ve daha güvenli krediler sunabilir. Likidite dijitalleştirilmiştir, okunması ve karşılaştırılması kolaydır.
Farklılaşma faktörleri dijitalleştirildiğinde, rekabet kullanıcı deneyimine mi kayar? Likidite herhangi bir şekilde erişilebilir hale geldiğinde, rekabet icra kalitesi etrafında şekillenir: daha hızlı uzlaşma, daha iyi yönlendirme, daha az başarısız işlem. BasedApp ve Lootbase gibi ürünler bu şekilde doğdu. İlki DeFi ilkelerini akıcı bir mobil deneyime dönüştürürken, ikincisi Hyperliquid'in derin kalıcı likiditesini mobil cihaza getiriyor.
Kullanıcı deneyimi kazanılırsa, sağlıklı bir döngü oluşturulabilir mi? Tüccarlar daha iyi fiyatlar için gelir, daha fazla likidite çeker ve böylece daha iyi fiyatlar sunar. Likidite alışkanlıklar ve entegrasyon içine yerleştiğinde, yapışkan hale gelir.
Pazarın varsayılan girişi haline gel, eğer tedarikçi senin yokluğuna katlanamıyorsa, sergileme ücreti talep edebilirsin veya DeFi'de sipariş akışını belirleyebilirsin.
Dikkat: Farklı seviyelerin sınırları genellikle belirsizdir. Sınıflandırma kesin değildir, daha ziyade birleştirilmiş seviyelerde düşünce modeli sunar.
Birinci seviye: Fiyat keşfi
Bu en temel iş: insanlara en iyi işlemlerin nerede olduğunu söylemek. Kayak uçuşlar için, Trivago oteller için. Kripto alanında, erken DEX toplayıcıları 1inch veya Matcha bu kategoriye giriyor. Mevcut havuzları kontrol eder, en iyi döviz kurlarını sergiler ve geçiş noktası sağlarlar. Fiyat keşfi faydalı ama kırılgan, DeFiLlama'nın takas işlevi de öyle.
Eğer alt pazarlar merkezi hale gelmişse (örneğin Uniswap'taki Ethereum spot ticareti), yönlendirme iyileştirmesinin etkisi çok azdır; kullanıcılar doğrudan ticaret alanına gidebilir, sağladığınız yardım gereksizdir.
İkinci seviye: yürütme
Bu durumda kullanıcıları başka bir yere yönlendirmiyorsunuz, bunun yerine işlemi sizin adınıza gerçekleştiriyorsunuz. Amazon'un "tek tıkla satın alma" işlemi bu seviyededir. DeFi'de, Aave'in borç verme işlevi bu seviyededir. Borç alırken likidite sözleşmesinde zaten mevcuttur. Uygulama, sonuçların doğrudan sizinle ilgili olması nedeniyle yapışkanlığı artırır: hızlı çözümleme, başarısız işlem olmadan iyi bir deneyim.
Üçüncü seviye: Dağıtım kontrolü
Sen bir giriş oluyorsun. Google araması web sayfalarına, uygulama mağazası mobil uygulamalara karşılık gelir. Kripto alanında, cüzdan içindeki değişim etiketi sıradan kullanıcılar için başlangıç ve bitiş noktası olabilir.
Solana'da, Jupiter bu seviyeye ulaştı. Fiyat keşif aracından başlayarak, akıllı sipariş yönlendirmesi ile yürütme katmanına geçti ve ardından Phantom, Drift gibi ön uçlara entegre edildi. Çok sayıda Solana işlemi aslında Jupiter işlemleridir, kullanıcılar hiç "jup.ag" adresini girmemiş olsa bile. İşte dağıtım kontrolü; tedarik tarafı, kullanıcıya ulaşmanıza engel olamaz.
DeFi'de seviyeleri tırmanmak
DeFi'nin zorluğu, likiditenin hızla kayabilir olmasıdır. Teşvikler, bir gecede fon havuzunu boşaltabilir. Bu nedenle, birinci seviyeden üçüncü seviyeye çıkmak yalnızca önde gelen bir agregatör olmakla ilgili değil, aynı zamanda likiditenin ve sipariş akışının sürekli olarak yönlendirilmesi için yeterli nedenler yaratmayı gerektirir.
Ethereum üzerinde, 1inch esasen ikinci seviyede kalmaktadır çünkü Uniswap merkezi likidite ile toplama işini tamamlamıştır. Kenar durumlar için yönlendirme hala değerlidir, ancak iyileştirmeler sınırlıdır, çoğu işlemci atlamayı tercih etmektedir. Ayrıca CowSwap ve KyberSwap gibi toplayıcılar da önemli bir pay almaktadır. Aave ikinci seviyeye aittir, çünkü niş alanlarda yürütmeyi kontrol etmektedir, ancak bu bir altyapıdır, başlangıç değil.
Jupiter'in Solana üzerindeki avantajı, üç katmana sırasıyla tırmanabilmesidir. Likidite dağılmıştır, birinci seviyenin değeri belirgindir; yönlendirme motoru manuel takaslardan üstündür ve doğal olarak ikinci seviyeye geçiş sağlar; cüzdanlar ve dApp'lerin doğrudan entegrasyonu ile üçüncü seviyeye ulaşarak Solana likiditesinin dağıtımını tamamen kontrol eder. Bir zamanlar Solana'nın hesaplamalarının neredeyse yarısı Jupiter işlemlerinden geliyordu çünkü işlemci talep tarafı ve likidite havuzu arz tarafı her ikisi de Jupiter'e bağımlıdır.
Üçüncü seviyeye ulaştıktan sonra, sorun "Bu dağıtım ile ne daha çalıştırılabilir?" haline geliyor. Amazon kitaplarla başladı, her şeyle sona erdi; Google arama ile başladı, haritalar, e-posta ve bulut bilişimi kontrol altına aldı. Jupiter için dağıtım, sipariş akışıdır. Aşikar bir sonraki adım, aynı likidite ilişkisini kullanarak sürekli sözleşmeler, borç verme ve portföy takibi gibi ürünleri eklemektir.
Daha büyük bir hareket Jupnet. Solana, Hyperliquid gibi finansal düzeyde gecikme ve kesinlik için tasarlanmış yerlerin işlem hacmi ve yürütme özelliklerini henüz karşılamadı. Bu özellikler, tüm finansal yelpazeyi gerçek dünya ölçeğine genişletmek için kritik öneme sahiptir. Daha basit bir seçenek, bu özelliklere sahip bir zincir üzerinde ürün başlatmaktır, ancak Jupiter, Jupnet'i uygulama kontrollü düşük gecikmeli bir yürütme katmanı olarak inşa etme ve Solana ile paralel çalışmayı seçti.
Jupnet, Solana ekosisteminde paylaşılan bir altyapı olmayı hedeflemektedir ve sürekli sözleşmeler, fiyat talep sistemleri, toplu müzayedeler gibi gecikmeye duyarlı işlemleri desteklemekte, nihai yerel uzlaşma ise Solana üzerinde gerçekleştirilmektedir. Başarılı olursa, kullanıcı ve varlıkların korunmasını sağlarken, dikey entegrasyon mekanlarının beklenen hız ve kesinliğini sunacaktır. Bu, genel blockchain throughput'u ile küresel finansal mikro gecikme talepleri arasındaki farkı kapatma girişimidir ve çapraz zincir likidite bölünmesine gerek kalmadan gerçekleştirilir.
Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Jupiter, Solana içinde baskın bir konumda olmasına rağmen, sektörde hala yoğun bir rekabetle karşı karşıya. Çapraz zincir alanında, 1inch, CoWSwap ve OKX Swap önemli bir konumda kalmaya devam ediyor. 2025 yılı itibarıyla, Jupiter'in beş büyük DEX agregatörü içindeki ortalama payı yaklaşık %55, ancak bu pay, zincir üzerindeki aktiviteler ve entegrasyonlarla dalgalanma göstermektedir. Aşağıdaki grafik, Solana dışındaki agregasyon katmanının dağılımını göstermektedir.
Açıkça, Jupiter Solana ekosistemindeki bir agregatör haline geldi. Uçuş tekerleği başladı: Daha fazla tüccar daha fazla likidite getiriyor, daha fazla likidite optimize edilmiş yürütme sağlıyor, daha iyi yürütme daha fazla tüccarı çekiyor. Artık sadece bir likidite agregatörü değil, aynı zamanda bir raf, alışkanlık ve pazarın girişi oldunuz. Peki, likidite artık yeterli olmadığında nasıl büyümeye devam edeceksiniz? Jupiter'in cevabı, yeni kullanıcı akışını kontrol eden projeleri satın almaktır.
Birleşme ve satın alma büyüme motoru olarak
Daha önce, şirketlerin ölçeklenmesi üzerine iki ana tema üzerinde durdum: karmaşık inovasyonun doğası ve şirketlerin bu süreci nasıl hızlandırmak için birleşme ve satın almaları kullanabileceği. İlki, mevcut avantajlara dayanarak yeni ürünler, işlevler veya yetenekler oluşturmakla ilgilidir, ikincisi ise ne zaman "satın almanın" "inşa etmekten" daha hızlı bir avantaj sağladığını belirlemekle ilgilidir.
Jupiter'in evrimi her iki unsuru da barındırıyor. Şirketin birleşme ve satın alma stratejisi, gerçek çekiciliğe sahip kurucu ekipler bulmak ve bunları etki alanını genişleten dağıtım ağına entegre etmek üzerine kuruludur. Şirket, temel yol haritasını yavaşlatmadan, dikey alan uzmanı ekipleri arıyor.
Bu sadece satın alma işlevinin üst üste gelmesi değil, aynı zamanda Jupiter'in hedef pazar segmentinde lider olan ekiplerin satın alınmasıdır. Bu ekipler, Jupiter'in dağıtım cüzdan arayüzüne, API'sine ve yönlendirmesine bağlandığında, ürün büyümesi daha hızlı gerçekleşir ve üretilen trafik Jupiter'in çekirdek yapısını besler.
Moonshot, yeni token oluşturma işlemlerini Jupiter ekosisteminde doğrudan takas ve ticaret faaliyetlerine dönüştüren bir token lansman platformu getiriyor; DRiP, topluluk odaklı NFT basım ve dağıtım platformunu ekleyerek ticaret arayüzlerinden uzaklaşan kitleleri çekiyor ve bunları zincir üzerindeki eylemlere dönüştürüyor; Portfolio edinimi, aktif yatırımcılara pozisyon yönetim araçları sunuyor. Jupiter, bu işlevleri daha düşük maliyetle içsel olarak inşa edebilirdi, ancak hedefi yalnızca işlev değil, kurucuları edinmekti.
Ancak bazı göstergelerin büyümesi henüz kendini göstermedi. Başlatma platformları alanında, pazar liderleri Pumpdotfun ve LetsBonk, günlük token arzının %80'inden fazlasını kontrol ederken, Jup Studio ve Moonshot'un toplam payı %10'un altında. Aşağıdaki grafik mevcut oyuncuların hakimiyetini göstermektedir. Bu durumda, varsayılan yapı muhtemelen pekişmiş durumda, Jupiter'in bu durumu aşması için tamamen farklı bir yaklaşım benimsemesi gerekebilir.
Güç Çoğaltıcı: Kurucu Liderliğindeki Birleşme
Rafları genişletmek için, hedef pazarın segmentlerinde hakim olan operatörlerin dahil edilmesi gerekmektedir. Jupiter'in seçim kriteri şudur: Bu ekip yeni bir likidite veya kullanıcı getiriyor mu. Bu mantık, Amazon'un erken dönem döngüsünü yansıtmaktadır: Her yeni kategori veya tedarikçi, "seçim" alanını genişletir, müşteri deneyimini optimize eder, daha fazla trafik çeker ve dolayısıyla daha fazla tedarikçiyi kendine çeker.
Jupiter için her satın alma, mağazaya yeni raflar eklemek gibi, seçenekleri genişletir ve ticaretçilerle likidite sağlayıcılarını derinleştirir.
Yaratıcı kurucuları satın alarak Jupiter'in tanımadığı alanlara (örneğin DRiP'in NFT kültürü veya kitle perakende token dağıtımı) girmesini sağlamak, aynı zamanda temel rekabet gücünü sulandırmamak. Bu kurucular, niş alanları anlamış, kendilerine güvenen bir topluluğa sahip ve hızlı hareket edebiliyorlar. Jupiter'in dağıtım kanallarına erişim, bir gecede kapsama alanını artırırken, Jupiter yeni kullanıcı akışları ve likidite elde ediyor.
Elde edilen satın alma örnekleri bunu göstermektedir: Moonshot, ana akım davranışlara yönelik bir madencilik ve ticaret platformudur; çıkardığı tokenler sorunsuz bir şekilde Jupiter ekosistemindeki değişim, fon piyasaları ve sürekli sözleşmelere aktarılabilir. DRiP, yaratıcıların öncelikli olduğu bir koleksiyon dağıtım kanalıdır ve ticaret arayüzüyle hiç ilgisi olmayan toplulukları kendine çekmektedir.
Moonshot, TRUMP token piyasaya sürüldüğünde üç gün içinde 250.000'den fazla kullanıcı ekledi ve 1,5 milyar doların üzerinde işlem hacmi gerçekleştirdi; DRiP, 2 milyondan fazla koleksiyoncu çekti, 200 milyondan fazla koleksiyon parçası üretti ve ikincil satışlarda 6 milyondan fazla işlem gerçekleştirdi.
Entegrasyon net bir modele uymaktadır: Kurucular ürün yönlendirme kontrolünü elinde tutar; ürün piyasaya sürüldüğünde hemen Jupiter arayüzü ve arka uç ile entegre edilir, kullanıcı tabanından anında fayda sağlar, aynı zamanda Jupiter yeni trafik kazanır; her satın alma, mevcut işlevleri tekrarlamak yerine benzersiz bir likidite ilkesini (örneğin, ihraç, kültür, kaldıraç) ekler. Temel rekabet gücü değişmeden kalır, tüm yollar hala Jupiter'e geri döner.
DeFi'de, kod bir gecede çatallanabilir, ancak pazar payını kopyalamak zordur. Kurucuların yönettiği birleşmeler, Jupiter'in ana yolunu kaybetmeden pazar payı eklemesine olanak tanır, bu da onun döner çarkını daha zor kılar. Uygulamaların yürütmeyi kontrol etmesi ve düşük gecikmeli altyapının olgunlaşmasıyla birlikte, Jupiter risk motoru, eşleştirme katmanı ve uzmanlık alanları gibi ekipleri hedef alabilir ve bunları Jupnet'e entegre edebilir.
Agregat vs Tedarikçi
Genel olarak, DeFi'de iki ana model ortaya çıkıyor: Jupiter ve Hyperliquid. Her ikisi de güçlü, ancak stratejileri tamamen farklı.
Hyperliquid, nihai kullanıcı ilişkilerini doğrudan sahiplenmek yerine, likiditeyi kontrol etmeyi amaçlamaktadır. Likiditeyi bir hizmet olarak sunar. Daha iyi bir kullanıcı deneyimi oluşturulabilirse, Hyperliquid'in order book (sipariş defteri) ve execution engine (uygulama motoru) kullanılmaya davet edilmektedir. Builder Codes, bu düşünceye dayanmaktadır; diğerleri ön uç deneyimine sahip olabilirken, Hyperliquid arka uçta sessizce destek sağlar, bu da tedarikçi öncelikli bir modeldir.
Jupiter dağıtıma odaklanıyor, arayüz, raflar ve pazar girişi sahibi olmayı umuyor, dağılmış likiditeyi bir araya getirerek varsayılan arayüz haline geliyor ve bunu gerekli yere yönlendiriyor. Bu, yalnızca işlemleri yürütmekle kalmayıp, kullanıcı ilişkilerini kontrol etmek anlamına geliyor. Sürekli sözleşmelerden portföylere kadar, Jupiter tüm finansal arayüzlerin kendi alanında başlamasını ve bitmesini sağlamaya çalışıyor.
Ancak sürekli sözleşmeler, bu stratejinin mevcut sınırlamalarını en çok ortaya koyuyor olabilir. Jupiter, Solana üzerinde ilerleme kaydetti, ancak Hyperliquid hala yaklaşık %75'lik sürekli DEX pazar payı ile piyasayı domine ediyor. Aşağıdaki grafik, Hyperliquid'in orijinal işlem hacminde liderlik farkını göstermektedir:
Her iki modda da bahis ölçeği vardır, ancak başlangıç noktaları zıttır. Jupiter, likiditenin kullanıcı arayüzünü takip ettiğini düşünür; Hyperliquid, likiditenin arayüz olduğunu düşünür. Jupiter giriş inşa eder, Hyperliquid çıkış inşa eder.
Pratikte ayrışmayı gözlemliyoruz: Geniş bir arayüz ve kullanıcı topluluğuna ihtiyaç duyulursa Jupiter'i seçin; derinlik, kesinlik ve kombinasyon yeteneği gerekiyorsa Hyperliquid'i seçin. Bir taraf likiditeyi ağ bağımlılığına dönüştürürken, diğer taraf herkesin inşa ettiği altyapı haline gelir.
Kazanan sadece en önce varan değil, aynı zamanda başkalarının vazgeçemediği kişidir.
Bu, DeFi'nin şu anda heyecan verici olduğu noktadır. Felsefi bir çatışmaya ilk kez tanık oluyoruz: Bir taraf dağıtımın bir savunma hattı olduğuna inanıyor, diğer taraf ise likiditenin buna inanıyor.
uygulama yeni platformdur
Ethereum Layer 2 ilk sahneye çıktığında, insanların onun yeni bir platform olmasını umdukları: tarafsız bir alan, uygulamaların birleştirilebildiği, rekabet edebildiği ve genişleyebildiği. Ancak gerçek şu ki, L2 hayal edildiği gibi bir platform haline gelmedi ve daha çok altyapı düzeyinde kaldı: Hız, güvenlik ve ölçeklenebilirlik sağlayan bir teknik temel sunuyor, ancak kullanıcı ilişkilerini kontrol edemiyor.
Platform, kullanıcı yolculuğunun başlangıç noktası olan bir arayüzdür, ihtiyaçlar burada toplanır, alışkanlıklar burada oluşur, dağıtım burada yaşar. Çok az L2 bu sınırı aşar, çoğu boru hattıdır, raf değil, anlamlı bir dağıtım oluşturmak nadirdir, kullanıcıların varsayılan girişi olma durumu ise çok nadirdir.
Tam tersine, Jupiter ve Hyperliquid gibi uygulamaların platform özellikleri giderek belirginleşiyor. Kullanıcı ilişkilerine sahipler, günlük alışkanlıklara entegre oluyorlar ve satın alma veya diğer uygulamalara erişim yoluyla konumlarını güçlendiriyorlar. Gerçekten de, Web2'ye benzemeye başlıyorlar.
Google, arama motorunu aşarak YouTube'u satın aldı ve arama avantajını video odaklı hale getirdi; Facebook, Instagram ve WhatsApp'ı satın alarak dikkat üzerindeki kontrolünü genişletti. Bu şirketler, kendi yokluklarında ancak kullanıcıların toplandığı komşu alanlara yöneliyor ve önemli olan bu alanların ana oyuncularını satın almak. Satın alındıktan sonra, bu uygulamalar anında Google ve Facebook'un mevcut dağıtım mekanizmalarına entegre edilebiliyor; sonuç olarak, çok kanallı kullanıcı dikkatinin ele geçirilmesi sağlanıyor.
Jupiter benzer bir strateji yürütüyor. Başlatma panosu, NFT minting aracı, portföy yöneticisi ve günümüzdeki Jupnet, hepsi aynı amaca hizmet ediyor: kapsama alanını genişletmek, daha fazla kullanıcı davranışını yakalamak ve daha fazla likiditeyi kendisine yönlendirmek. Stratejisi, raf, varsayılan seçenek ve finansal etkileşim için bir başlangıç noktası olmaktır.
Ancak birleşim kesin bir zafer stratejisi değildir. Tarih, kullanıcı ilişkilerine sahip olmamak veya alışkanlıkların nasıl oluştuğunu yanlış anlamak nedeniyle başarısız olan platform satın alımları ve birleşim girişimleriyle doludur.
Microsoft'un Nokia'yı satın almasını örnek alalım. Bu, mobil dağıtımın kontrolünü ele geçirmek için bir bahis ama kullanıcılar iOS ve Android ekosistemine yöneldi. Microsoft'un donanım ve yazılımı var, ancak mobil cihazları ve işletim sistemi ya mevcut ürünlerle fazla benzer ya da kullanıcıları geçiş yapmaya ikna etmek için yeterli değil. Uygulama katmanını kontrol etmedi, geliştiricilerin sadakatini kazanamadı ve davranış değişikliği için bir sebep sunmadı. Arz üzerinde kontrol eksikliği veya net bir farklılaştırma olmadan, raflar hiç ilgi görmüyor.
Bu örnekler temel gerçeği yansıtıyor: Satın alma işlemi kendi başına bir döngü yaratmaz. Başlangıç noktası, alışkanlıklar veya arayüz olmadan, ne kadar çok fonksiyon bir araya getirilirse getirilsin, kullanıcılar takip etmeyecek.
Bu, DeFi'nin mevcut zaman diliminde özellikle ilginç hale getiriyor. Jupiter, Solana finans yığını için varsayılan giriş noktası olmaya çalışarak ön uç, dağıtım kanalları ve likidite protokollerini satın alıyor; Hyperliquid ise tam tersini yapıyor: derinlik inşa ediyor, genişlik değil, başkalarının kendi kombinasyonları etrafında toplanmasına izin veriyor.
Bir anlamda, gerçek platform savaşlarının uygulamalar arasında geliştiğine tanık oluyoruz, birçok kişinin beklediği gibi halka açık zincirler arasında değil. Bu daha büyük bir soruyu gündeme getiriyor: Eğer L2 dağıtımı kontrol etmezse ve uygulamalar kontrol ederse, değer nereye akacak? Şişman protokoller ne olacak?
Çözülmemiş sorunlarla sona eriyoruz, çünkü henüz kesin bir sonuç yok. Gelecekte daha keskin görüşler, yeni veri noktaları ve daha fazla hikaye ile benzetmeler sunarak her şeyin yönünü netleştireceğiz.
This page may contain third-party content, which is provided for information purposes only (not representations/warranties) and should not be considered as an endorsement of its views by Gate, nor as financial or professional advice. See Disclaimer for details.
On-chain devlerin karşı karşıya gelmesi: Jupiter ve Hyperliquid'in birleşme ve genişleme mücadelesi
Yazı: Saurabh Deshpande, Decentralised.co
Derleme: AididiaoJP, Foresight News
Orijinal Başlık: Zincir Üstü Devler Savaşı: Kim Değer Akışını Kontrol Edecek ve Web3'ün Yeni Oligarkı Olacak?
2023 yılının Kasım ayında, BlackRock, Rover adında bir evcil hayvan bakım uygulamasını satın aldı. Rover başlangıçta yalnızca köpek yürütücüsü veya kedi bakıcısı bulmak için kullanılıyordu. Evcil hayvan bakım sektörü genellikle on binlerce küçük, çoğunlukla yerel ve çevrimdışı hizmet sağlayıcısından oluşmaktadır. Rover, bu tedarikçileri aranabilir bir pazara entegre ederek, değerlendirme ve ödeme işlevleri ekledi ve bu sayede evcil hayvan bakım hizmetleri için varsayılan platform haline geldi. 2024'te BlackRock bunu özel hale getirdiğinde, Rover bu alandaki talebin merkezi haline gelmişti. Evcil hayvan sahiplerinin aklına ilk gelen Rover olurken, hizmet sağlayıcılarının başka seçeneği kalmadı ve yalnızca bu platformda yer almak zorunda kaldılar.
ZipRecruiter, işe alım alanında benzer bir şey yaptı. İşverenlerden, işe alım sitelerinden ve başvuru takip sistemlerinden iş bilgilerini toplar ve bunları birçok kanala dağıtır. ZipRecruiter, iş ilanlarını Facebook gibi sosyal ağlarda yayınlar. İşverenler için, ZipRecruiter tek durak dağıtım kanalı haline gelir; iş arayanlar için ise, pazara giden tek giriş noktasıdır. ZipRecruiter, şirketleri veya pozisyonları sahiplenmez, bunun yerine her iki tarafla bir ilişkiye sahiptir. Bu ilişki sağlamlaştığında, görünürlük ve pozisyon eşleştirmesi için ücret alabilir, bu da toplu ekonominin başlangıç dersi gibidir.
Aswath Damodaran bu modeli "raf sahipliği" olarak adlandırıyor: karmaşık ve dağınık tedariklerin merkezileştirilmesi, sergileme şeklinin kontrol edilmesi ve erişim için ücret alınması. Ben Thompson buna "birleştirme teorisi" diyor: son kullanıcılarla doğrudan ilişki kurmak, tedarikçilerin onlara hizmet etmesi için rekabet etmesine izin vermek ve her işlemeden değer elde etmek. Farklı alanların temel özellikleri tutarlıdır: Google ile web sayfaları, Airbnb ile konaklama yerleri, Amazon ile ürünler.
Amazon'un uçurtması, bu kavramın klasik bir yorumudur. İnternet balonunun patlamasından sonraki durgunluk döneminde, Jeff Bezos ve ekibi Jim Collins'in "uçurtma" kavramını örnek alarak, günümüzde her MBA öğrencisinin ezbere bildiği bir döngü çizdiler: Daha fazla seçenek, daha iyi müşteri deneyimi sunar, daha fazla trafik çeker, böylece daha fazla satıcıyı çeker, birim maliyet yapısını düşürerek daha düşük fiyatlar sunar ve nihayetinde daha fazla seçenek getirir. Uçurtmayı bir kez döndürmek sınırlı bir etki yaratır, ancak binlerce kez döndürdükten sonra makine gürlemeye başlar. Bezos'un bu dönemdeki mottoyu şuydu: "Senin kârın benim fırsatım." Temelinde kendini güçlendirme yatar: Daha fazla kullanıcı, daha fazla tedarikçi, daha düşük maliyet ve nihayetinde daha yüksek kâr.
Bu model bir kez işlediğinde, mükemmel sayılabilir. Maliyet artış hızı, gelirden çok daha düşük olur ve ürün, kullanıcı sayısı arttıkça optimize edilir. Ancak bu yalnızca iki koşul altında geçerlidir: Birleştirilen içeriğin bir değeri olmalı ve tedarikçi kolayca ayrılmamalıdır; her ikisi de gereklidir, aksi takdirde surlar sığlaşır. eBay örneğinde olduğu gibi, 21. yüzyılın başlarında milyonlarca benzersiz niş satıcı ve alıcıyı bir araya getirmiştir. Bu tür bir birleşim son derece değerliydi, ancak satıcılar Shopify'da kendi mağazalarını açabileceklerini veya Amazon'a geçebileceklerini fark ettiklerinde, hepsi ayrılmaya başladı. Uçan tekerlek bir gecede durmaz, ancak tedarikçiler kontrol altında tutulmazsa, sarsılmaya başlar ve nihayetinde sıradanlaşır.
Damodaran, platformların ve agregatörlerin gücünü somut bir şekilde açıklıyor. "Rafları kontrol etmekten" bahsediyor, bu da kelime anlamında bir süpermarket rafı değil, müşterilerin ihtiyaç duyduğunda ilk temas ettikleri alan demektir. Bu alanı kontrol etmek, içeriklerin nasıl sergileneceğine, sergileme biçimine ve katılım maliyetine karar vermek anlamına gelir. Ürünlerin kendisine sahip olmanıza gerek yok, sadece alıcılarla olan ilişkiye sahip olmalısınız; diğerleri alıcılara ulaşmak için sizin aracılığınızdan geçmek zorundadır. Damodaran, Instacart, Uber, Airbnb veya Zomato'yu analiz ederken, agregatörlerin görevinin karmaşık ve dağınık pazarları tek bir vitrine entegre etmek ve bu vitrinin tek dikkat çekici pencere haline gelmesini sağlamak olduğunu vurguluyor. Bunu başardığınızda, "gözlem hakkı" için ücret alabilirsiniz.
Ben Thompson, agregatörlerin internet ölçeğinde son kullanıcılarla doğrudan ilişki kuran, standartlaştırılmış ve güvenilir bir deneyim sunan ve tedarikçilerin hizmetleri için rekabet etmesini sağlayan bir iş modeli olduğunu düşünüyor. İnternet ölçeğinde, siz sadece kasabadaki en büyük mağaza değil, aynı zamanda tüm kasabaları kapsayan bir mağazasınız.
Bir sonraki müşteriyi hizmet etmenin marjinal maliyeti neredeyse sıfırdır, ancak onları sahip olmanın marjinal değeri büyüktür. Çünkü her müşteri markanızı, verilerinizi ve ağ etkilerinizi güçlendirir. Agregatörlerin talebi kontrol etmesi nedeniyle, tedarikçiler değiştirilir hale gelir. Bu, kalite farkı olmadığı anlamına gelmez, aksine tedarikçiler ayrıldığında müşteri ilişkilerini yanlarında götüremezler. Expedia'daki oteller, Uber'deki sürücüler, Amazon'daki satıcılar, hepsi agregatörlerden daha fazla birbirlerine ihtiyaç duyarlar.
Damodaran'ın araştırması, uçuş tekerleğinin tüm pazarların aynı şekilde çalışmadığını bize hatırlatıyor. Örneğin, Uber yerel sürücü likiditesini bir araya getirirken, sürücüler aynı anda üç uygulamayı açabilir ve ilk gelen siparişi seçebilirler. Bu, savunma çukurunda boşluklar yaratır. Öte yandan, Airbnb ev sahipleri benzersiz konaklama seçenekleri sunar ve alternatif kanallar sınırlıdır; bu nedenle kesintileri daha kalıcıdır.
Düşük kâr marjına sahip alanlarda, rafların belki de bir değeri vardır, ancak komisyon alanı sınırlıdır ve tedarikçiler kolayca geri dönebilir. Bu yüzden Instacart'ın büyüme sağlamak için reklamlara ve beyaz etiketli lojistiğe girmesi gerekiyor.
Sağlanan ekonomik yapı, platformun kullanıcı sayısı kadar önemlidir. Eğer platformda her yerde bulunan ürünler varsa, o zaman sadece daha iyi bir manzara sunan bir bakkalsınız; ancak içerik kıt, farklı ve yerine geçilemezse, insanlar daha yüksek ücretler talep etseniz bile sürekli geri döneceklerdir. Airbnb'deki lüks konaklama seçeneklerini düşünün.
Neden toplayıcı başarısız oldu
Koşullar eksik olduğunda, toplayıcı artık bir uçan tekerlek değildir, sadece yüksek işletme maliyetine sahip bir döner atlıkarıncadır.
Quibi, rafları kontrol edemeyen tipik bir vaka. Bu platform, pahalı Hollywood içeriği ve şık bir uygulamaya sahipken, kullanıcıya doğrudan ulaşım kanallarından yoksun. Potansiyel kullanıcılar çoktan YouTube, Instagram ve TikTok'ta toplanmış durumda. Bu platformlar dikkatleri üzerinde toplarken, Quibi içeriğini bağımsız bir uygulamada kilitleyerek kullanıcıların uzağında tutuyor ve bu da yalnızca reklam ve promosyonlarla kullanıcı çekebilmesine yol açıyor.
Mükemmel bir toplayıcı, yerleşik dağıtım, kurulum miktarı veya günlük alışkanlıklar gibi sıfır marjinal maliyetli kullanıcı erişim yöntemleri ile başlar. Quibi hiçbir şeye sahip değildi ve bunları inşa etmeden önce zaman ve para tüketti.
Facebook'un Instant Articles'ı da benzer sorunlarla karşı karşıya. Fikri, yayıncılardan içerik toplamak, Facebook'ta hızlı yüklemek ve trafiği monetize etmek. Ancak yayıncılar, içeriği kolayca açık ağlarına, uygulamalarına veya diğer sosyal medya platformlarına dağıtabilirler. Instant Articles asla varsayılan okuma platformu haline gelmedi, sadece bilgi akışındaki bir seçenek olarak kaldı.
Bu iki örnek aynı kuralları ihlal etmektedir: Şirket, varsayılan davranış oluşturarak kullanıcı ilişkilerine sahip olamamış ve tedarikçi ayrıldığında önemli ölçüde zarar görmeyecektir.
Başarılı bir toplayıcı listesi çok basit:
Eğer bu koşullar karşılanmıyorsa, sen sadece başka bir kolayca yerini alabilecek ara bulucusun.
likidite nasıl bir koruma duvarı haline gelir
Kripto endüstrisinde, projeler farklı yollarla bir koruma duvarı inşa edebilir. Bazıları güveni lisanslar ve düzenlemeler aracılığıyla kurar (örneğin USDC), bazıları teknolojiye dayanır (örneğin Starkware'in kanıt sistemleri veya Solana'nın paralel yürütmesi), bazıları ise topluluk ve ağ etkilerine güvenir (örneğin Farcaster'ın kullanıcı grafiği). Ancak en zor sarsılabilen şey likiditedir.
"Doğru yürütme" son derece önemlidir. Ancak teşvikler yeterince güçlü olduğunda, likidite hızla kayar. 2020 yılında Sushiswap, likidite madenciliği ödülleri ile Uniswap'tan birkaç gün içinde 1 milyar dolardan fazla çekti. Ders oldukça basit: Likidite, ayrılmak kalmaktan daha acı verici olduğunda sağlam olur.
Hyperliquid bu konuda derin bir bilgiye sahiptir. Sadece sürekli sözleşme borsası için en derin emir defterini oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda diğer uygulamaların ve cüzdanların doğrudan likiditesine erişmesine de izin verir. Örneğin, Phantom Hyperliquid'in emir akışına erişebilir ve kullanıcılara dar fiyat farkları sunabilir, böylece kendi pazarını kurmalarına gerek kalmaz. Bu modelde, agregatörler daha fazla tedarikçiye ihtiyaç duyar. Tüccarlar ve uygulamalar varsayılan olarak yönlendirmeniz üzerinden işlem yaptığında, artık sıradan bir agregatör değilsiniz, aksine onların kaçamayacağı bir ana kanalsınız.
Kendi platformu dışında, Hyperliquid geçen ay diğer geliştiriciler aracılığıyla işlenen işlem hacmi 13 milyar doları aştı. Phantom, yönlendirmesi aracılığıyla 3 milyar dolarlık işlem hacmi işledi ve 1.5 milyon dolardan fazla kazanç sağladı. Bu, Hyperliquid'in mevcut güçlü ağ etkisini gösteriyor.
Likidite, varlıkları fiyatı etkilemeden dönüştürmenizi sağlar. Finans ve DeFi alanında, derinlik likiditesi işlemleri daha ucuz, borç almayı daha güvenli hale getirir ve türev ürünlerin mümkün olmasını sağlar. Likidite eksikliği, ne kadar mükemmel bir protokol olursa olsun, hayalet şehre dönüşmesine neden olur. Başarıyla kurulduğunda, likidite genellikle kalıcıdır. Tüccarlar ve uygulamalar, derin havuzlara yönelir, likiditeyi artırır, spread'i daraltır ve daha fazla işlemi çekmeye yardımcı olur.
İşte Aave gibi protokollerin uzun süre ayakta kalmasının nedeni. Aave, çeşitli varlıkların büyük ölçekli borç verme havuzlarına sahip olup, ölçek ve güvenlik arayan borç verenler ve borç alanlar için tercih edilen bir seçenek haline gelmiştir. 6 Ağustos itibarıyla Aave'nin çok zincirli toplam kilitli değeri 24 milyar doları aştı. Son 12 ayda, borç alanlar 640 milyon dolar ücret ödedi, platformun geliri ise yaklaşık 110 milyon dolar oldu.
Aynı şekilde Solana tabanlı agregatör Jupiter, yönlendirme aracından bu ağdaki işlemler için varsayılan giriş noktasına dönüştü. Ethereum'da, Uniswap çoğu spot likiditeyi merkezileştirmiştir, bu nedenle 1inch gibi agregatörler sadece marjinal iyileştirmeler sunabilir. Ancak Solana'da, likidite Orca, Raydium, Serum gibi platformlarda dağılmıştır. Jupiter, bunları tek bir yönlendirme katmanında birleştirerek her zaman en iyi fiyatı sunar. İşlem hacmi, bir zamanlar Solana'nın toplam hesaplama kullanımının neredeyse yarısını oluşturuyordu; herhangi bir gecikme veya kesinti, ağ genelinde yürütme kalitesini hemen etkiler.
Likiditeyi birleştirilmiş bir nesne olarak gördüğümüzde, Jupiter'in ürün kararları daha anlaşılır hale geliyor. Satın almalar, mobil uygulamalar ve yeni işlem ve kredi ürünlerine genişleme, daha fazla emir akışını yakalamak, likiditeyi Jupiter yönlendirmesi aracılığıyla korumak ve konumunu sağlamlaştırmak amacıyla tasarlanmıştır.
Jupiter dikkat çekiyor çünkü DeFi'de niş bir araçtan likidite platformuna dönüşmenin net bir örneğidir. En iyi spot fiyatları bulma arayışında başlayan süreç, zamanla Solana likiditesinin varsayılan rotası haline geldi ve ardından yeni likidite çekmek için ürünler geliştirdi. Bu aşamaları nasıl geçtiklerini ve birbirlerini nasıl güçlendirdiklerini gözlemlemek, dinamik bir agregasyon için canlı bir örnek sunuyor.
birleşik katman
Potansiyel toplayıcıları tanımlamak için hızlı bir kontrol listesi olan üç soru:
Pazarın varsayılan girişi haline gel, eğer tedarikçi senin yokluğuna katlanamıyorsa, sergileme ücreti talep edebilirsin veya DeFi'de sipariş akışını belirleyebilirsin.
Dikkat: Farklı seviyelerin sınırları genellikle belirsizdir. Sınıflandırma kesin değildir, daha ziyade birleştirilmiş seviyelerde düşünce modeli sunar.
Birinci seviye: Fiyat keşfi
Bu en temel iş: insanlara en iyi işlemlerin nerede olduğunu söylemek. Kayak uçuşlar için, Trivago oteller için. Kripto alanında, erken DEX toplayıcıları 1inch veya Matcha bu kategoriye giriyor. Mevcut havuzları kontrol eder, en iyi döviz kurlarını sergiler ve geçiş noktası sağlarlar. Fiyat keşfi faydalı ama kırılgan, DeFiLlama'nın takas işlevi de öyle.
Eğer alt pazarlar merkezi hale gelmişse (örneğin Uniswap'taki Ethereum spot ticareti), yönlendirme iyileştirmesinin etkisi çok azdır; kullanıcılar doğrudan ticaret alanına gidebilir, sağladığınız yardım gereksizdir.
İkinci seviye: yürütme
Bu durumda kullanıcıları başka bir yere yönlendirmiyorsunuz, bunun yerine işlemi sizin adınıza gerçekleştiriyorsunuz. Amazon'un "tek tıkla satın alma" işlemi bu seviyededir. DeFi'de, Aave'in borç verme işlevi bu seviyededir. Borç alırken likidite sözleşmesinde zaten mevcuttur. Uygulama, sonuçların doğrudan sizinle ilgili olması nedeniyle yapışkanlığı artırır: hızlı çözümleme, başarısız işlem olmadan iyi bir deneyim.
Üçüncü seviye: Dağıtım kontrolü
Sen bir giriş oluyorsun. Google araması web sayfalarına, uygulama mağazası mobil uygulamalara karşılık gelir. Kripto alanında, cüzdan içindeki değişim etiketi sıradan kullanıcılar için başlangıç ve bitiş noktası olabilir.
Solana'da, Jupiter bu seviyeye ulaştı. Fiyat keşif aracından başlayarak, akıllı sipariş yönlendirmesi ile yürütme katmanına geçti ve ardından Phantom, Drift gibi ön uçlara entegre edildi. Çok sayıda Solana işlemi aslında Jupiter işlemleridir, kullanıcılar hiç "jup.ag" adresini girmemiş olsa bile. İşte dağıtım kontrolü; tedarik tarafı, kullanıcıya ulaşmanıza engel olamaz.
DeFi'de seviyeleri tırmanmak
DeFi'nin zorluğu, likiditenin hızla kayabilir olmasıdır. Teşvikler, bir gecede fon havuzunu boşaltabilir. Bu nedenle, birinci seviyeden üçüncü seviyeye çıkmak yalnızca önde gelen bir agregatör olmakla ilgili değil, aynı zamanda likiditenin ve sipariş akışının sürekli olarak yönlendirilmesi için yeterli nedenler yaratmayı gerektirir.
Ethereum üzerinde, 1inch esasen ikinci seviyede kalmaktadır çünkü Uniswap merkezi likidite ile toplama işini tamamlamıştır. Kenar durumlar için yönlendirme hala değerlidir, ancak iyileştirmeler sınırlıdır, çoğu işlemci atlamayı tercih etmektedir. Ayrıca CowSwap ve KyberSwap gibi toplayıcılar da önemli bir pay almaktadır. Aave ikinci seviyeye aittir, çünkü niş alanlarda yürütmeyi kontrol etmektedir, ancak bu bir altyapıdır, başlangıç değil.
Jupiter'in Solana üzerindeki avantajı, üç katmana sırasıyla tırmanabilmesidir. Likidite dağılmıştır, birinci seviyenin değeri belirgindir; yönlendirme motoru manuel takaslardan üstündür ve doğal olarak ikinci seviyeye geçiş sağlar; cüzdanlar ve dApp'lerin doğrudan entegrasyonu ile üçüncü seviyeye ulaşarak Solana likiditesinin dağıtımını tamamen kontrol eder. Bir zamanlar Solana'nın hesaplamalarının neredeyse yarısı Jupiter işlemlerinden geliyordu çünkü işlemci talep tarafı ve likidite havuzu arz tarafı her ikisi de Jupiter'e bağımlıdır.
Üçüncü seviyeye ulaştıktan sonra, sorun "Bu dağıtım ile ne daha çalıştırılabilir?" haline geliyor. Amazon kitaplarla başladı, her şeyle sona erdi; Google arama ile başladı, haritalar, e-posta ve bulut bilişimi kontrol altına aldı. Jupiter için dağıtım, sipariş akışıdır. Aşikar bir sonraki adım, aynı likidite ilişkisini kullanarak sürekli sözleşmeler, borç verme ve portföy takibi gibi ürünleri eklemektir.
Daha büyük bir hareket Jupnet. Solana, Hyperliquid gibi finansal düzeyde gecikme ve kesinlik için tasarlanmış yerlerin işlem hacmi ve yürütme özelliklerini henüz karşılamadı. Bu özellikler, tüm finansal yelpazeyi gerçek dünya ölçeğine genişletmek için kritik öneme sahiptir. Daha basit bir seçenek, bu özelliklere sahip bir zincir üzerinde ürün başlatmaktır, ancak Jupiter, Jupnet'i uygulama kontrollü düşük gecikmeli bir yürütme katmanı olarak inşa etme ve Solana ile paralel çalışmayı seçti.
Jupnet, Solana ekosisteminde paylaşılan bir altyapı olmayı hedeflemektedir ve sürekli sözleşmeler, fiyat talep sistemleri, toplu müzayedeler gibi gecikmeye duyarlı işlemleri desteklemekte, nihai yerel uzlaşma ise Solana üzerinde gerçekleştirilmektedir. Başarılı olursa, kullanıcı ve varlıkların korunmasını sağlarken, dikey entegrasyon mekanlarının beklenen hız ve kesinliğini sunacaktır. Bu, genel blockchain throughput'u ile küresel finansal mikro gecikme talepleri arasındaki farkı kapatma girişimidir ve çapraz zincir likidite bölünmesine gerek kalmadan gerçekleştirilir.
Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Jupiter, Solana içinde baskın bir konumda olmasına rağmen, sektörde hala yoğun bir rekabetle karşı karşıya. Çapraz zincir alanında, 1inch, CoWSwap ve OKX Swap önemli bir konumda kalmaya devam ediyor. 2025 yılı itibarıyla, Jupiter'in beş büyük DEX agregatörü içindeki ortalama payı yaklaşık %55, ancak bu pay, zincir üzerindeki aktiviteler ve entegrasyonlarla dalgalanma göstermektedir. Aşağıdaki grafik, Solana dışındaki agregasyon katmanının dağılımını göstermektedir.
Açıkça, Jupiter Solana ekosistemindeki bir agregatör haline geldi. Uçuş tekerleği başladı: Daha fazla tüccar daha fazla likidite getiriyor, daha fazla likidite optimize edilmiş yürütme sağlıyor, daha iyi yürütme daha fazla tüccarı çekiyor. Artık sadece bir likidite agregatörü değil, aynı zamanda bir raf, alışkanlık ve pazarın girişi oldunuz. Peki, likidite artık yeterli olmadığında nasıl büyümeye devam edeceksiniz? Jupiter'in cevabı, yeni kullanıcı akışını kontrol eden projeleri satın almaktır.
Birleşme ve satın alma büyüme motoru olarak
Daha önce, şirketlerin ölçeklenmesi üzerine iki ana tema üzerinde durdum: karmaşık inovasyonun doğası ve şirketlerin bu süreci nasıl hızlandırmak için birleşme ve satın almaları kullanabileceği. İlki, mevcut avantajlara dayanarak yeni ürünler, işlevler veya yetenekler oluşturmakla ilgilidir, ikincisi ise ne zaman "satın almanın" "inşa etmekten" daha hızlı bir avantaj sağladığını belirlemekle ilgilidir.
Jupiter'in evrimi her iki unsuru da barındırıyor. Şirketin birleşme ve satın alma stratejisi, gerçek çekiciliğe sahip kurucu ekipler bulmak ve bunları etki alanını genişleten dağıtım ağına entegre etmek üzerine kuruludur. Şirket, temel yol haritasını yavaşlatmadan, dikey alan uzmanı ekipleri arıyor.
Bu sadece satın alma işlevinin üst üste gelmesi değil, aynı zamanda Jupiter'in hedef pazar segmentinde lider olan ekiplerin satın alınmasıdır. Bu ekipler, Jupiter'in dağıtım cüzdan arayüzüne, API'sine ve yönlendirmesine bağlandığında, ürün büyümesi daha hızlı gerçekleşir ve üretilen trafik Jupiter'in çekirdek yapısını besler.
Moonshot, yeni token oluşturma işlemlerini Jupiter ekosisteminde doğrudan takas ve ticaret faaliyetlerine dönüştüren bir token lansman platformu getiriyor; DRiP, topluluk odaklı NFT basım ve dağıtım platformunu ekleyerek ticaret arayüzlerinden uzaklaşan kitleleri çekiyor ve bunları zincir üzerindeki eylemlere dönüştürüyor; Portfolio edinimi, aktif yatırımcılara pozisyon yönetim araçları sunuyor. Jupiter, bu işlevleri daha düşük maliyetle içsel olarak inşa edebilirdi, ancak hedefi yalnızca işlev değil, kurucuları edinmekti.
Ancak bazı göstergelerin büyümesi henüz kendini göstermedi. Başlatma platformları alanında, pazar liderleri Pumpdotfun ve LetsBonk, günlük token arzının %80'inden fazlasını kontrol ederken, Jup Studio ve Moonshot'un toplam payı %10'un altında. Aşağıdaki grafik mevcut oyuncuların hakimiyetini göstermektedir. Bu durumda, varsayılan yapı muhtemelen pekişmiş durumda, Jupiter'in bu durumu aşması için tamamen farklı bir yaklaşım benimsemesi gerekebilir.
Güç Çoğaltıcı: Kurucu Liderliğindeki Birleşme
Rafları genişletmek için, hedef pazarın segmentlerinde hakim olan operatörlerin dahil edilmesi gerekmektedir. Jupiter'in seçim kriteri şudur: Bu ekip yeni bir likidite veya kullanıcı getiriyor mu. Bu mantık, Amazon'un erken dönem döngüsünü yansıtmaktadır: Her yeni kategori veya tedarikçi, "seçim" alanını genişletir, müşteri deneyimini optimize eder, daha fazla trafik çeker ve dolayısıyla daha fazla tedarikçiyi kendine çeker.
Jupiter için her satın alma, mağazaya yeni raflar eklemek gibi, seçenekleri genişletir ve ticaretçilerle likidite sağlayıcılarını derinleştirir.
Yaratıcı kurucuları satın alarak Jupiter'in tanımadığı alanlara (örneğin DRiP'in NFT kültürü veya kitle perakende token dağıtımı) girmesini sağlamak, aynı zamanda temel rekabet gücünü sulandırmamak. Bu kurucular, niş alanları anlamış, kendilerine güvenen bir topluluğa sahip ve hızlı hareket edebiliyorlar. Jupiter'in dağıtım kanallarına erişim, bir gecede kapsama alanını artırırken, Jupiter yeni kullanıcı akışları ve likidite elde ediyor.
Elde edilen satın alma örnekleri bunu göstermektedir: Moonshot, ana akım davranışlara yönelik bir madencilik ve ticaret platformudur; çıkardığı tokenler sorunsuz bir şekilde Jupiter ekosistemindeki değişim, fon piyasaları ve sürekli sözleşmelere aktarılabilir. DRiP, yaratıcıların öncelikli olduğu bir koleksiyon dağıtım kanalıdır ve ticaret arayüzüyle hiç ilgisi olmayan toplulukları kendine çekmektedir.
Moonshot, TRUMP token piyasaya sürüldüğünde üç gün içinde 250.000'den fazla kullanıcı ekledi ve 1,5 milyar doların üzerinde işlem hacmi gerçekleştirdi; DRiP, 2 milyondan fazla koleksiyoncu çekti, 200 milyondan fazla koleksiyon parçası üretti ve ikincil satışlarda 6 milyondan fazla işlem gerçekleştirdi.
Entegrasyon net bir modele uymaktadır: Kurucular ürün yönlendirme kontrolünü elinde tutar; ürün piyasaya sürüldüğünde hemen Jupiter arayüzü ve arka uç ile entegre edilir, kullanıcı tabanından anında fayda sağlar, aynı zamanda Jupiter yeni trafik kazanır; her satın alma, mevcut işlevleri tekrarlamak yerine benzersiz bir likidite ilkesini (örneğin, ihraç, kültür, kaldıraç) ekler. Temel rekabet gücü değişmeden kalır, tüm yollar hala Jupiter'e geri döner.
DeFi'de, kod bir gecede çatallanabilir, ancak pazar payını kopyalamak zordur. Kurucuların yönettiği birleşmeler, Jupiter'in ana yolunu kaybetmeden pazar payı eklemesine olanak tanır, bu da onun döner çarkını daha zor kılar. Uygulamaların yürütmeyi kontrol etmesi ve düşük gecikmeli altyapının olgunlaşmasıyla birlikte, Jupiter risk motoru, eşleştirme katmanı ve uzmanlık alanları gibi ekipleri hedef alabilir ve bunları Jupnet'e entegre edebilir.
Agregat vs Tedarikçi
Genel olarak, DeFi'de iki ana model ortaya çıkıyor: Jupiter ve Hyperliquid. Her ikisi de güçlü, ancak stratejileri tamamen farklı.
Hyperliquid, nihai kullanıcı ilişkilerini doğrudan sahiplenmek yerine, likiditeyi kontrol etmeyi amaçlamaktadır. Likiditeyi bir hizmet olarak sunar. Daha iyi bir kullanıcı deneyimi oluşturulabilirse, Hyperliquid'in order book (sipariş defteri) ve execution engine (uygulama motoru) kullanılmaya davet edilmektedir. Builder Codes, bu düşünceye dayanmaktadır; diğerleri ön uç deneyimine sahip olabilirken, Hyperliquid arka uçta sessizce destek sağlar, bu da tedarikçi öncelikli bir modeldir.
Jupiter dağıtıma odaklanıyor, arayüz, raflar ve pazar girişi sahibi olmayı umuyor, dağılmış likiditeyi bir araya getirerek varsayılan arayüz haline geliyor ve bunu gerekli yere yönlendiriyor. Bu, yalnızca işlemleri yürütmekle kalmayıp, kullanıcı ilişkilerini kontrol etmek anlamına geliyor. Sürekli sözleşmelerden portföylere kadar, Jupiter tüm finansal arayüzlerin kendi alanında başlamasını ve bitmesini sağlamaya çalışıyor.
Ancak sürekli sözleşmeler, bu stratejinin mevcut sınırlamalarını en çok ortaya koyuyor olabilir. Jupiter, Solana üzerinde ilerleme kaydetti, ancak Hyperliquid hala yaklaşık %75'lik sürekli DEX pazar payı ile piyasayı domine ediyor. Aşağıdaki grafik, Hyperliquid'in orijinal işlem hacminde liderlik farkını göstermektedir:
Her iki modda da bahis ölçeği vardır, ancak başlangıç noktaları zıttır. Jupiter, likiditenin kullanıcı arayüzünü takip ettiğini düşünür; Hyperliquid, likiditenin arayüz olduğunu düşünür. Jupiter giriş inşa eder, Hyperliquid çıkış inşa eder.
Pratikte ayrışmayı gözlemliyoruz: Geniş bir arayüz ve kullanıcı topluluğuna ihtiyaç duyulursa Jupiter'i seçin; derinlik, kesinlik ve kombinasyon yeteneği gerekiyorsa Hyperliquid'i seçin. Bir taraf likiditeyi ağ bağımlılığına dönüştürürken, diğer taraf herkesin inşa ettiği altyapı haline gelir.
Kazanan sadece en önce varan değil, aynı zamanda başkalarının vazgeçemediği kişidir.
Bu, DeFi'nin şu anda heyecan verici olduğu noktadır. Felsefi bir çatışmaya ilk kez tanık oluyoruz: Bir taraf dağıtımın bir savunma hattı olduğuna inanıyor, diğer taraf ise likiditenin buna inanıyor.
uygulama yeni platformdur
Ethereum Layer 2 ilk sahneye çıktığında, insanların onun yeni bir platform olmasını umdukları: tarafsız bir alan, uygulamaların birleştirilebildiği, rekabet edebildiği ve genişleyebildiği. Ancak gerçek şu ki, L2 hayal edildiği gibi bir platform haline gelmedi ve daha çok altyapı düzeyinde kaldı: Hız, güvenlik ve ölçeklenebilirlik sağlayan bir teknik temel sunuyor, ancak kullanıcı ilişkilerini kontrol edemiyor.
Platform, kullanıcı yolculuğunun başlangıç noktası olan bir arayüzdür, ihtiyaçlar burada toplanır, alışkanlıklar burada oluşur, dağıtım burada yaşar. Çok az L2 bu sınırı aşar, çoğu boru hattıdır, raf değil, anlamlı bir dağıtım oluşturmak nadirdir, kullanıcıların varsayılan girişi olma durumu ise çok nadirdir.
Tam tersine, Jupiter ve Hyperliquid gibi uygulamaların platform özellikleri giderek belirginleşiyor. Kullanıcı ilişkilerine sahipler, günlük alışkanlıklara entegre oluyorlar ve satın alma veya diğer uygulamalara erişim yoluyla konumlarını güçlendiriyorlar. Gerçekten de, Web2'ye benzemeye başlıyorlar.
Google, arama motorunu aşarak YouTube'u satın aldı ve arama avantajını video odaklı hale getirdi; Facebook, Instagram ve WhatsApp'ı satın alarak dikkat üzerindeki kontrolünü genişletti. Bu şirketler, kendi yokluklarında ancak kullanıcıların toplandığı komşu alanlara yöneliyor ve önemli olan bu alanların ana oyuncularını satın almak. Satın alındıktan sonra, bu uygulamalar anında Google ve Facebook'un mevcut dağıtım mekanizmalarına entegre edilebiliyor; sonuç olarak, çok kanallı kullanıcı dikkatinin ele geçirilmesi sağlanıyor.
Jupiter benzer bir strateji yürütüyor. Başlatma panosu, NFT minting aracı, portföy yöneticisi ve günümüzdeki Jupnet, hepsi aynı amaca hizmet ediyor: kapsama alanını genişletmek, daha fazla kullanıcı davranışını yakalamak ve daha fazla likiditeyi kendisine yönlendirmek. Stratejisi, raf, varsayılan seçenek ve finansal etkileşim için bir başlangıç noktası olmaktır.
Ancak birleşim kesin bir zafer stratejisi değildir. Tarih, kullanıcı ilişkilerine sahip olmamak veya alışkanlıkların nasıl oluştuğunu yanlış anlamak nedeniyle başarısız olan platform satın alımları ve birleşim girişimleriyle doludur.
Microsoft'un Nokia'yı satın almasını örnek alalım. Bu, mobil dağıtımın kontrolünü ele geçirmek için bir bahis ama kullanıcılar iOS ve Android ekosistemine yöneldi. Microsoft'un donanım ve yazılımı var, ancak mobil cihazları ve işletim sistemi ya mevcut ürünlerle fazla benzer ya da kullanıcıları geçiş yapmaya ikna etmek için yeterli değil. Uygulama katmanını kontrol etmedi, geliştiricilerin sadakatini kazanamadı ve davranış değişikliği için bir sebep sunmadı. Arz üzerinde kontrol eksikliği veya net bir farklılaştırma olmadan, raflar hiç ilgi görmüyor.
Bu örnekler temel gerçeği yansıtıyor: Satın alma işlemi kendi başına bir döngü yaratmaz. Başlangıç noktası, alışkanlıklar veya arayüz olmadan, ne kadar çok fonksiyon bir araya getirilirse getirilsin, kullanıcılar takip etmeyecek.
Bu, DeFi'nin mevcut zaman diliminde özellikle ilginç hale getiriyor. Jupiter, Solana finans yığını için varsayılan giriş noktası olmaya çalışarak ön uç, dağıtım kanalları ve likidite protokollerini satın alıyor; Hyperliquid ise tam tersini yapıyor: derinlik inşa ediyor, genişlik değil, başkalarının kendi kombinasyonları etrafında toplanmasına izin veriyor.
Bir anlamda, gerçek platform savaşlarının uygulamalar arasında geliştiğine tanık oluyoruz, birçok kişinin beklediği gibi halka açık zincirler arasında değil. Bu daha büyük bir soruyu gündeme getiriyor: Eğer L2 dağıtımı kontrol etmezse ve uygulamalar kontrol ederse, değer nereye akacak? Şişman protokoller ne olacak?
Çözülmemiş sorunlarla sona eriyoruz, çünkü henüz kesin bir sonuç yok. Gelecekte daha keskin görüşler, yeni veri noktaları ve daha fazla hikaye ile benzetmeler sunarak her şeyin yönünü netleştireceğiz.